Parapsychologia i współczesne przyrodoznawstwo

Już dziś istnieją podstawy by sądzić, że zbadanie zjawisk parapsychicznych (zjawisk psi) pomoże nauce współczesnej w spenetrowaniu skomplikowanego świata aktywności psychicznej człowieka, jednocześnie umożliwiając przyrodnikom rozwiązanie fundamentalnych zagadnień, wiążących się z dynamiczną strukturą świata.

W świetle tych badań psychika człowieka jako funkcja polowych, rezonansowych, holograficznych i innych, nie znanych jeszcze możliwości materii ożywionej, znajduje dla siebie miejsce w strukturze świata. Okazuje się, że podwaliny materii, życia i psychiki pozostają w stanie niepodzielnej jedności. Jest to jedność regulacji psychicznej oraz mikro i makroświata. Psychika jako realny przejaw materii, energii i informacji może okazać się potężnym narzędziem poznania w rękach panującego nad nią człowieka.

Badanie zjawisk owych zjawisk, czynią koniecznym stworzenie w systemie nauk funkcjonalnych odrębnego kierunku – biofizyki informacyjnej (energetyki informacyjnej), powołanej do ujawnienia mechanizmów procesów informacyjnych w regulacji życia i zachowania. Regulacja energetyczna aktywności psychicznej jawi się nam jako kompleksowy problem współczesności, pozostający w trwałym związku z podstawowymi mechanizmami przyrody ożywionej. Liczne fakty biologii i medycyny oraz ich analiza teoretyczna wykazują, że istnieje pewna realność, umownie i wstępnie określana jako pole biologiczne, a będąca integralnym składnikiem żywego organizmu i w istotnej mierze decydująca o realizacji tych procesów regulacyjnych, które nauka współczesna identyfikuje jako oddziaływanie cząsteczek.

W związku z powyższym należy oczekiwać zasadniczych odkryć, które mogą być dokonane w całokształcie współczesnych dziedzin wiedzy: fizyka odkryje nowe dla siebie układy substruktury, biologia zdoła dokonać postępów w poznaniu fundamentu życia, psychologia zaś poczyni krok w kierunku rozszyfrowania materialnej podstawy psychiki. Niezbędne jest jednak przezwyciężenie barier psychicznych, związanych z uznaniem istnienia form materii, które nie są znane nauce tradycyjnej, oraz – co najważniejsze – pokonanie komplikacji metodycznych, zachodzi bowiem potrzeba posiadania metod, stwarzających ogniwo pośrednie między poglądami parapsychologii i akupunktury a kompleksem nauk współczesnych. Postępowanie nauki współczesnej w tym kierunku może się rozpocząć dopiero po znalezieniu odpowiednich instrumentów metodycznych. Jednym z nich może być elektropunktura.

Z tego to względu w przedstawionej pracy - Dubrowa i Puszkina - przytoczono wykonane tą metodą badania eksperymentalne, wykazujące związek elektrycznych własności biologicznie czynnych punktów z polem biologicznym człowieka i cechami szczególnymi jego aktywności psychicznej, m.in. z takimi wyższymi procesami myślowymi jak budowanie modeli obiektów, określanie związków między obiektami czy komunikacja. Pojęcie aktualnego (strukturalnego) pola biologicznego pozwala na dokonanie postępu w analizie natury owego falowego sposobu kodowania informacji o zewnętrznym świecie, przy którego pomocy okazuje się możliwe adekwatne odzwierciedlenie obiektów.

Jednocześnie należy zdawać sobie sprawę, że zastosowanie teorii pola biologicznego w jedności z pojęciem regulacji psychoenergetycznej nie tyle rozwiązuje problemy, ile je wysuwa, gdyż kategoria pola biologicznego nie może być absolutyzowana. W przyszłości zostanie ona, być może, zastąpiona przez inną kategorie, bardziej adekwatną do kręgu zjawisk, niezwykłych dla współczesnego przyrodoznawstwa. Tak więc, kategoria pola biologicznego, być może, będzie miała jedynie pewne znaczenie heurystyczne, będzie pełniła funkcję rusztowań przy powstawaniu nowych konstrukcji teoretycznych w biologii, psychologii i parapsychologii.

Przy całej swej złożoności i dyskusyjności struktury psycho-biofizyczne (pole biologiczne) i zjawiska oddziaływania psycho-biofizycznego tradycyjnie określane jako zjawiska paranormalne - telepatia, psychokineza, widzenie dermooptyczne, jasnowidzenie, diagnostyka psi i inne – przy zastosowaniu podejścia naukowego mogą udzielić poważnej pomocy w pracach nad problemami materialnych mechanizmów adekwatnego odbicia rzeczywistości, w poznawaniu rezerwowych możliwości organizmu ludzkiego, w budowaniu nowych modeli funkcjonowania i regulacji układów żywych oraz w stworzeniu ekstrasensoryki jako nauki o potencjalnych możliwościach organizmu i nowych rodzajach percepcji, opartych na przestrzenno-czasowej specyfice czynności nerwowo-psychicznych człowieka oraz oddziaływaniu psycho-biofizycznym.

W wyniku zbadania tych struktur i zjawisk psycho-biofizycznych istotnej zmianie musi ulec oblicze współczesnego przyrodoznawstwa, powinien też zaznaczyć się postęp w rozwiązywaniu fundamentalnych problemów metodologicznych nauki. Z tych to względów rozważanie problemów parapsychologii nabiera istotnego znaczenia w aspekcie zarówno metodologicznym, jak i merytorycznie naukowym. 

Jest to studium problemowe, oparte przede wszystkim na własnych danych eksperymentalnych - Dubrowa i Puszkina - i wynikach teoretycznych, uzyskanych przez autorów, jak również na tych materiałach naukowych, które mają, ich zdaniem, znaczenie zasadnicze. Praca została napisana przez, przedstawicieli dwóch dziedzin przyrodoznawstwa:

• psycholog Wieniamin Puszkin jest autorem pierwszych dwóch części,
• biofizyk Aleksander Dubrow części trzeciej.

Działy te są połączone pewnymi wspólnymi ideami. Autorzy zdają sobie sprawę, iż praca ich jako całość ma charakter pograniczny. Liczą oni jednak na zdolność czytelnika do syntezy.

Parapsychologia

Termin ten ma dwa znaczenia. W pierwszym znaczeniu słowo "parapsychologia" stosuje się dla umownego określenia pewnej dziedziny dziwnych zjawisk, które umknęły z pola widzenia współczesnych nauk przyrodniczych. Fakty te, w swej istocie psychiczne, znajdują się niemniej poza, czy też obok tradycyjnej psychologii naukowej. Stąd partykuła “para", wchodząca w skład tego terminu. Możemy wysnuć wniosek, iż parapsychologia nie jest prostym oznaczeniem pewnej dziedziny faktów. Zdaniem niektórych autorów, jest to nauka o tej dziedzinie przyrody, wobec której poznanie ludzkie jest bezsilne. W tym sensie parapsychologia okazuje się dziedziną nauki przeciwstawną przyrodoznawstwu i łączącą się z określonym systemem paranauk, który obejmuje m.in. parafizykę. Cała dziedzina paranauk spotyka się ze strony przyrodoznawców całego świata z przyjęciem w najwyższym stopniu negatywnym.

Statut Międzynarodowego Zrzeszenia Psychologii Naukowej stanowi np., że zajmowanie się parapsychologią jest nie do pogodzenia z pozostawaniem w systemie psychologii naukowej. Zgodnie z tym statutem jakiekolwiek bądź referaty, w taki czy inny sposób naświetlające problematykę parapsychologii, nie mogą być włączane do porządku dziennego zjazdów psychologów naukowych.

Taki stosunek do wyznawców parapsychologii, jako zasadniczego przeciwieństwa nauk przyrodniczych, można zrozumieć. Parapsychologia pojmowana nie jako wyraz oznaczający określoną dziedzinę faktów, lecz jako system teoretyczny, stanowiący antypodę przyrodoznawstwa, ma u swych podstaw co najmniej dwie metodologiczne przesłanki filozoficzne, pozostające w jawnej sprzeczności z zasadami, tradycyjnie określającymi sposób myślenia współczesnych przyrodoznawców.

Pierwsze założenie filozoficzne parapsychologii – niejako dziedziny faktów, lecz jako systemu konceptualnego, przeciwstawnego przyrodoznawstwu – wiąże się z tym, że przedmiot tego specyficznego systemu konceptualnego różni się zasadniczo od przedmiotów innych nauk, np. psychologii naukowej.

Drugą teoretyczną podstawą parapsychologii jest założenie, zgodnie z którym mechanizmy niezwykłych zjawisk, włączanych do tej dziedziny, nie mogą być poznane i wytłumaczone przy pomocy tych obiektywnych metod, które zwykle stosowane są w tradycyjnym badaniu przyrodoznawczym.

Z twierdzeń tych wynika, że u podstaw niezwykłych zjawisk psychiki ludzkiej, takich jak telepatia, telekineza, różne formy uzdrowicielstwa itd., leży pewna szczególna realność, różniąca się zasadniczo od materii i tych procesów informacyjnych, które badane są w systemie współczesnego przyrodoznawstwa. Skoro zaś tak, to dla zbadania tej szczególnej realności zwykłe metody naukowe, jak eksperyment, obserwacja itd., są nieprzydatne, a zresztą i niepotrzebne. Dlatego właśnie potrzebna tu jest szczególna dziedzina konceptualna (parapsychologia), wykraczająca poza przyrodoznawstwo i stanowiąca antypodę nauk przyrodniczych.

Czy parapsychologia jako szczególny system konceptualny jest potrzebna? Czy dziwne i niezwykłe, ale całkowicie realne fakty i zjawiska psychiki ludzkiej należy przeciwstawiać tradycyjnym przedmiotom nauk przyrodniczych, tym procesom i zjawiskom, które badane są w systemie psychologii naukowej?

Jeżeli dane zjawisko rzeczywiście istnieje, jeżeli zostało w sposób wiarygodny zarejestrowane, wówczas zjawisko to należy zaliczyć do określonego kierunku przyrodoznawstwa i badać obiektywnymi metodami naukowymi. Być może nie wszystkie fakty tego rodzaju mogą być włączone do systemu przyrodoznawstwa. Niektórych zjawisk nie da się wytłumaczyć przy pomocy znanych pojęć i prawidłowości. Dla nich będzie się musiało stworzyć nowe pojęcia, wysunąć nowe hipotezy i opracować nowe metody badawcze. Ale na tym przecież polega postępujący rozwój nauki. Nowe, niezwykłe fakty uzyskują dla siebie wyjaśnienie, a odpowiednie kompleksy nauk posuwają się do przodu.

W tym miejscu należy mocno podkreślić, że negowanie teoretycznej pełnowartościowości parapsychologii jako systemu konceptualnego w żadnej mierze nie powinno oznaczać odrzucania tych realnych faktów, o których mówi parapsychologia jako dyscyplina faktograficzna. Fakty te winny być starannie zweryfikowane, poddane analizie i skonfrontowane z innymi teoriami i zjawiskami przyrodoznawczymi, a na podstawie takiej analizy włączone do systemu przyrodoznawstwa. Dotyczy to przede wszystkim zdalnego oddziaływania informacyjnego i energetycznego, wywieranego przez człowieka na człowieka, wpływu człowieka na otaczające przedmioty, zdolności odzwierciedlania obiektów poza sferą ich osiągalności itd.

Tymczasem tendencje negowania faktów tego rodzaju wśród przedstawicieli tradycyjnego przyrodoznawstwa naukowego są obecnie bardzo rozpowszechnione. Wiąże się to z okolicznością, że fundamenty przyrodoznawstwa budowane były tak, iż nie stwarzały możliwości rozpatrywania przyrodoznawczego faktów nie tylko parapsychicznych, ale i psychicznych. Cała nauka współczesna nierzadko jawi się jej przedstawicielom jako taki całościowy system wiedzy, u którego podstaw leży wiedza o przyrodzie nieożywionej. Gdy chodzi natomiast o układy żywe, a tym bardziej cechujące się celowym zachowaniem, to wyobrażeń o istocie takich systemów w nauce współczesnej nie można uznać za kompletne.

Mimo olbrzymich sukcesów fizyki i biologii, przyrodoznawstwo wciąż jeszcze odczuwa poważny wpływ pewnej tradycji mechanistycznej. Tradycja ta z całą oczywistością ujawniła się np. w teorii automatów, na której zasadza się konstrukcja nowoczesnych komputerów, mających odtwarzać i modelować złożone formy czynności psychologicznych człowieka.

Próbując przeanalizować pojmowanie psychiki ludzkiej przez teorię automatów, bez większego trudu możemy stwierdzić, że u podstaw modelowania położono znany schemat "bodziec - reakcja". Bodźcowo-reaktywny automat tego rodzaju nie uwzględnia wielu niezwykle doniosłych procesów merytorycznych, zachodzących w ludzkiej aktywności psychicznej, a związanych z modelowaniem i odbiciem otaczającego człowieka środowiska zewnętrznego.

Dlatego też człowiek rozwiązuje niektóre zadania w sposób istotnie lepszy niż współczesne komputery. W jeszcze mniejszym stopniu współcześni przyrodoznawcy skłonni są liczyć się z opisywanymi w parapsychologii zjawiskami rzadkimi. Co więcej, negowanie takich zjawisk jest dla uczonego jak gdyby kryterium dobrego tonu, niezbędnym warunkiem jego powagi naukowej. Całkowicie przekreślając istnienie np. telepatii i telekinezy, taki przedstawiciel nauki zakłada, że zdobędzie reputację poważnego badacza. Jeżeli zaś spróbuje w kręgu swoich kolegów zrelacjonować przypadki telepatii, które w rzeczywistości miały miejsce z jego udziałem, to może z góry założyć, że jego reputacja jako uczonego zostanie poważnie nadwerężona.

Tak więc, nauka, która powstała i okrzepła w walce z zabobonami i przesądami, sama zaczyna tworzyć własne zabobony i przesądy. Kapłani nauki przemieniają się w kapłanów sensu stricte, stwarzających bariery na drodze poznania ludzkiego.

Książka - Dubrowa i Puszkina - ma dwa zadania. Jedno jest związane z ujawnieniem teoretycznych słabości parapsychologii jako pewnego zamkniętego systemu, przeciwstawianego przyrodoznawstwu. Natomiast drugie zadanie polega na próbie wprowadzenia do systemu przyrodoznawstwa tych zadziwiających faktów, którymi dysponuje parapsychologia. Nie tylko zresztą na wykazaniu realnego istnienia tych faktów – chcemy zaapelować do przyrodoznawców, aby poddali je poważnej analizie naukowej i poczynili na ich podstawie wnioski teoretyczne.

Cała historia ludzkości świadczy jednak o tym, że dziedzina ta była ściśle zaszyfrowywana na wszystkich etapach i we wszystkich nurtach rozwoju człowieka. Taka strategia szyfrowania była bezwzględnie słuszna. Owa pieczęć wielkiej tajemnicy, która we wszystkich okresach dziejowych leżała na dziedzinie parapsychologii i która znalazła swój wyraz, w specyficznym terminie "okultyzm" (nauka tajemna), spełniała funkcję ogólnoludzką. Tajemnica ta ratowała ludzi od nierzetelnego wykorzystywania wielkich sił przyrody. Zachowując w tajemnicy swą wielką "Wiedzę", starożytni psychologowie stawiali barierę złu na świecie.

Jednakże w naszych czasach tajemna, potężna wiedza o człowieku i jego możliwościach powinna stać się własnością ludzkości. Wiadomo, że właśnie nasze czasy - czasy eksplozji informacji, stawiają szczególnie wysokie wymagania przed psychiką człowieka. W związku ze zmienionymi warunkami pracy i nasilającym się tempem życia człowiek nie może już ograniczyć się do swych zwykłych możliwości. Problemem o nadzwyczajnej doniosłości staje się wykorzystanie rezerwowych możliwości psychicznych człowieka. Po to jednak, by mieć możność uruchomienia rezerw psychicznych, należy wiedzieć znacznie więcej o psychice ludzkiej, niż wiedziano dotychczas, trzeba sięgnąć do najgłębszych prawidłowości pracy mózgu ludzkiego.

Zagadki psychiki ludzkiej awansują do szeregu najpilniejszych zadań badania naukowego, podobnie jak całkiem jeszcze niedawno miano podstawowych problemów naukowych zyskały kwestie, związane z zagadkami i możliwościami jądra atomu. W taki sposób nauka zmienia priorytetowy, rzec można, dominantowy obiekt swego badania, w związku z zadaniami, wobec których staje ludzkość.

Podstawową metodą badania rezerwowych możliwości psychicznych człowieka jest eksperyment, w którego toku możliwości te ujawniają się. Przykład takiego eksperymentu może stanowić metoda bułgarskiego badacza Georgija Łozanowa, który stworzył wielce interesujący wariant intensywnego nauczania. Metoda ta wykazała, jak olbrzymie są rezerwy tkwiące w możliwościach pamięci człowieka.

Do takiego typu eksperymentów zaliczają się doświadczenia z oddziaływaniami elektrycznymi na biologicznie czynne punkty skóry, przy pomocy których zmieniają się stany i charakterystyki układu nerwowego człowieka. Stąd też najbardziej interesujący byłby taki eksperyment, w którego toku dowolna osoba mogłaby nabyć zdolności fenomena, na przykład, do komunikacji telepatycznej. Gdyby taki eksperyment został opracowany, oznaczałoby to nie tylko nabycie pewnych możliwości praktycznych, lecz także wyjaśnienie najgłębszych prawidłowości psychiki ludzkiej.

Niestety, na obecnym etapie badań poważna część prac eksperymentalnych musi być dokonywana na fenomenach – osobach wykazujących specyficzną anomalię psychiczną, która czyni ich uzdolnionymi parapsychicznie.